Peyvên kêmnas ên herêma Pasûrê - 1

Bahoz Baran

Peyvên kêmnas ên herêma Pasûrê - 1

Aperîbûn:

l.z.>m.

Windabûna ji nişkê ve ya kes û tiştekî. Gelek caran bi gotina “cim û celatî bû” ra jî tê gotin.

Nimûne:

Evîn dîsa aperî bû.

Ehmedê Meyro aperî bû, cim û celatî bû.

Avbaskirin:

l. z.>m. Avdana ne têr û tijî, avdana kêm.

Nimûne:

Camêr, mişar avbas kirine.

Avkuştîkirin:

l. z.>m. Ji ber avdana zêde, rewşa çilmisîn û pelisîna nebatan.

Nimûne:

Te dara xwe avkuştî kirîye.

Dalîç

n. z.>m. Darikê ku dixin ber devê qula lîçê ku pê avê hêdî hêdî berdin.

Nimûne:

Dalîçê pir mehejîne.

Dendîs:

r. z.>nt. Mirovên hişyar ên ku guhê wan li ser her tiştî ye, di binî da tiştan digerînin, mirov bi wan nizane.

Nimûne:

Felemez, merivekî dendîs e.

Derxûn:

n. z.>m. Qapaxê ku datînin ser devê amanan.

Nimûne:

Derxûn gêr bû li devê dîzê ket.

Dêdvang:

n. z.>m. Darika bipaçik a ku li nav erd û bîstanan tê çikandin da ku heywan jê bitirsin û zirarê nedin zad û bîstanan.

Nimûne:

Dêdvanga me bi kêrî me hat.

Eybdar:

r. z.>nt. Tiştê ku hîle gihaştîyê. Tiştê ku ji kewna xwe ketîye.

Nimûne:

Evê çoka min a hanê, eybdar e.

Gango:

r.z.>n.t Kesê ku nizane bilîze, nizane henekan bike.

Nimûne:

Evê gango xwe daye wir çi dike?

Herdimcan:

r. z>nt. 1. Gîyayek e ku di cîyên avî da, di keviran da tê. Hertim şîn û geş e. 2. Kesê ku tim li ser xwe ye, nakeve, rûyê wê/wî dibiriqe.

Nimûne:

Gula wî geş e, bextê wî xweş e, tu dibê qey herdimcan e.

Lopîç:

r. z.>n.t Tiştên qalind, tiştên bênezaket, tiştên çors.

Nimûne:

Tu çima wan xeberên lopîç ên nexweş didî?

Van kefçîyên lopîç bigire biavêje.

Lorgoz:

r. z. >nt. Kesê negihaştî, xama.

Nimûne:

De du xortên lorgoz in, dev ji wan berde.

Mişepil:

r. z.>nt. Kêlîkî, berwarkî, rexkî.

Nimûne:

Baran mişepil tê.

Rast neçû, mişepil çû.

Pîrêçiz:

r.z.>nt. Tarîya ku mirov nema ber xwe dibîne. Tarîya tarî, zilûmat.

Nimûne:

Bû tarîya pîrêçiz.

De ka di vê pîrêçizê da em ê bi ku da herin?

Pêgo(g):

r. z.>nt. Kes, cih û tiştê ku ketîye nav dest û lingan.

Nimûne:

Welatê me, bûye pêgoyê xelkê.

Rêpankirin:

l. z.>m. Payîna li rêya kesekî. Li bendemayîna rêya kesekî. Rewşa çavlirêbûnê. Ev peyv bê lêkera kirinê jî tê gotin.

Nimûne:

Ez ji zû va ye rêpana te dikim.

Ji ber rêpana te, xew neket çavan.

Rûçarox:

r. z.>nt. Kesê ku ar û fedî pê ra tune ye. 

Nimûne:

Wî rûçaroxî, em rezîl kirin.

Ricalxeyb:

r. z.>nt. Kesê dinênedî, kesê ku wextê çav bera tiştan dide nema xwe digire û radihêje wan.

Nimûne:

Mêrik yekî ricalxeyb e, em jê aciz in.

Singal:

n. z.>m. Darikê ku bi dîwarî da dikutin û cilan pê ve dikin.

Nimûne:

Hela vî çakêtî biavêje wê singalê.

Şavî

r. z.>nt. Cihê ku dar û devî û dirik û strî lê gur bûne û rê nadin ku mirov tê ra derbas bibe, cihê asê.

Nimûne:

Ev der şavî ye, em ji cihekî din derbas bibin.

Termexîr:

r. Z.>nt. Kesê ku xîret lê bûye wekî termekî, kesê ku tu tişt ji desta nayê. Tiralê tiralan.

Nimûne:

Merivekî termexîr e, dev jê berde.

Werzeba:

n. z.>n. Bayê ku serê meha nîsanê li gupikên daran dixe û serê wan diteqîne û bi xêra wî dar kulîlkan vedidin.

Nimûne:

Werzeba, dereng ma, daran gul veneda.

Zavoq:

n.z.>n. Rêyên ku di navbera sînorên baxçe û zevîyan da dimînin, sîdar in, bi piranî av jî di wan da tê.

Nimûne:

Berê xwe da zavoqê jêrîn.

Zirêbûn:

l.z.>m. Piştî derbaskirina derzîyê, rewşa girêka ku li tayî dikeve û nahêle ta bikişe.

Nimûne:

Ta zirê bû, nakişe.

Zoqeboq:

r. z.>nt. Kes û tiştên tewşo mewşo.

Nimûne:

De ji xwe ra li min û vî zoqeboqî!

Berhevkar: Bahoz Baran

(Gotox: Kemal Polat, Temen: 90, Herêm: Amed-Pasûr, Gundê Masirto)

(Gotox: Xanim Taman, Temen: 63 Herêm: Amed-Pasûr, Gundê Masirto)

Nîşe: Ev nivîs di kovara "Folklora Me"yê da hat weşandin.